Türkiye’deki Kilim Motifleri ve Anlamları

Eski tarihlerden günümüze kalan miraslardır aslında kilimler. Anıları, duyguları, acıları, doğayı taşırlar üzerilerinde. Kilim dokuma yapılarından dolayı kirtikli dokuma kategorisindedir. Kirkitli dokumaları bulan ve geliştirenler Türklerdir. Kirkitli (kilim-cicim-sumakzili, halı) dokumalar, Türklerin Orta Asya’dan göç etmesiyle dünyaya yayılmıştır. İnsanların, konutların döşenmesinde örtü ve yaygı gereksinimlerini karşılamak amacıyla yün ipliklerini birbiri arasından bir alt bir üst geçirerek ilk önce kilim yaptıkları, sonradan da bu ipliklerin arasına kısa yün ipliklerini düğümleyerek halıyı buldukları sanılmaktadır.

Türkiye’nin doğal koşullarının değişik farklılığı ve tarih boyunca çeşitli kültürlere yuva olmasından dolayı bu dokumalar, teknikleri ve desenleri bakımından çok çeşitlidir. Ancak bölge özellikleri göstermekte ve geleneksel olarak yapıldıkları için bilhassa desen bakımından çok az değişmektedir.

Kilim: ” Dokumanın boyunca önlü arkalı çift sıra halinde olan çözgü ipliklerinin arasından, bir ön bir arkadan geçen enine atkı ipliklerinden oluşan ve çözgülerin atkılar tarafından tamamen örtüldüğü bir dokuma türüdür.” şeklinde tanımlanmaktadır. Kilimleri dokuyanların yaşadıkları bölge, yaşadıkları doğal afetler, hayvanlar, inanç, kültürel olaylar, istekleri gibi bir çok etkene bağlı motiflere sahiptirler. Kilimlerin renkleri ülkemize kimyasal boya girdiği dönemlerden sonraları dahi doğal ürünlerden elde edilen kök boya kullanılmaktadır. Kök boya dışında bazı bitkiler ya da meyveler de kullanılmaktadır bunlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Türkiye’de bitkisel boyacılıkta kullanılan bazı bitkiler ve elde edilen renkler

Tablo Kanyak : Halı Ve Kilim İpliklerinin Boyanmasında Kullanılan Renkler Ve Bu Renkleri Veren Bitkiler

Kilim Motifleri (Desenleri) ve Özellikleri

Ülkemizde eski halıların incelenmesi ile elde edilen ve anlamlarını bildiğimiz bazı kilim motifleri ve anlamları hakkında elde edilebilen bazı bilgileri aşağıda sıralı bir şekilde size sunmaya çalıştık.

1. Muska Motifi

Muska ve nazarlık: Nazarlık; kem bakışların etkisini azaltır. Muska ise; sahibini kötü olaylardan korur.

2. Kartal motifi

Kartal: Güç ve kudreti temsil eder.

3. Küpe motifi

Küpe: Evlenmek isteyen genç kız ailesine isteğini dolaylı olarak belli eder.

4. Göz motifi

Göz: Kem gözlere, zarara karşı koruyucu olduğuna inanılır.

5. Bereket motifi

Bereket: Birlikte kullanılan eli belinde ve koç boynuzu kadın ve erkeği temsil eder. Ortadaki gözde aileyi kötülüklerden korur.

6. Bukağı motif

Bukağı: Aile birliğine ve birlikte olma umuduna işaret eder.

7. El, Parmak, Tarak Motifi

El, parmak, tarak: Parmaklar, kem gözlerden korur. El motifi; verimliliği, tarak ise doğumu simgeler.

8. Pıtrak motifi

Pıtrak: Bol çiçekli anlamına gelir. Bolluğun bereketin sembolüdür.

9. Sandık motifi

Sandık: Genç kızların çeyiz sandığını simgeler.

10. Çengel ve Artı Motifi

Çengel ve Artı: Türk dokumalarında artı (+) ve çengeller insanların tehlikelerden korunması için sık kullanılır.

Çengel Motifi :

Artı Motifi :

11. Ejderha motifi

Ejderha: Ejderha hava ve suyun efendisidir. Bereketli bahar yağmurlarını getirdiğine inanılır.

12. Kuş motifi

Kuş: Baykuş ve karakarga kötülükleri, bülbül ve güvercin; iyi şansı simgeler.

13. Eli belinde motifi

Eli belinde: Anneliğin, dişiliğin ve verimliliğin sembolüdür.

14. Saç bağı motifi

Saç bağı: Evlenme isteğini ifade eder. Dokumaya katılan saç ise ölümsüzlüğü temsil eder.

15. Koçboynuzu motifi

Koçboynuzu: Üretkenlik, güç ve erkekliği temsil eder. Dokuyan kişinin çok mutlu olduğunu ifade eder.

16. Suyolu motifi

Suyolu: Suyun insan hayatındaki önemini vurgular.

17. Akrep motifi

Akrep: Akrebin kötülüğünden korunmak için dokunur.

18. Yıldız motifi

Yıldız: Üretkenliği temsil eder.

19. Hayat ağacı motifi

Hayat ağacı: Sonsuzluğun sembolüdür.

Yararlanılan kaynak:  Kirkitli Dokumalarda Basit Desen Çizimleri